॥ वाल्मीकि रामायण – किष्किन्धाकाण्ड ॥
॥ vālmīki rāmāyaṇa – kiṣkindhākāṇḍa ॥
॥ सर्ग-५०॥
॥ sarga-50॥
इत्युक्त्वा हनुमांस्तत्र पुनः कृष्णाजिनाम्बराम् ।
अब्रवीत्तां महाभागां तापसीं धर्मचारिणीम् ॥१॥
ityuktvā hanumāṃstatra punaḥ kṛṣṇājināmbarām
abravīttāṃ mahābhāgāṃ tāpasīṃ dharmacāriṇīm
इदं प्रविष्टाः सहसा बिलं तिमिरसंवृतम् ।
क्षुत्पिपासा परिश्रान्ताः परिखिन्नाश्च सर्वशः ॥२॥
idaṃ praviṣṭāḥ sahasā bilaṃ timirasaṃvṛtam
kṣutpipāsā pariśrāntāḥ parikhinnāśca sarvaśaḥ
महद्धिरण्या विवरं प्रविष्टाः स्म पिपासिताः ।
इमांस्त्वेवं विधान्भावान्विविधानद्भुतोपमान् ।
दृष्ट्वा वयं प्रव्यथिताः सम्भ्रान्ता नष्टचेतसः ॥३॥
mahaddhiraṇyā vivaraṃ praviṣṭāḥ sma pipāsitāḥ
imāṃstvevaṃ vidhānbhāvānvividhānadbhutopamān
dṛṣṭvā vayaṃ pravyathitāḥ sambhrāntā naṣṭacetasaḥ
कस्येमे काञ्चना वृक्षास्तरुणादित्यसंनिभाः ।
शुचीन्यभ्यवहार्याणि मूलानि च फलानि च ॥४॥
kasyeme kāñcanā vṛkṣāstaruṇādityasaṃnibhāḥ
śucīnyabhyavahāryāṇi mūlāni ca phalāni ca
काञ्चनानि विमानानि राजतानि गृहाणि च ।
तपनीय गवाक्षाणि मणिजालावृतानि च ॥५॥
kāñcanāni vimānāni rājatāni gṛhāṇi ca
tapanīya gavākṣāṇi maṇijālāvṛtāni ca
पुष्पिताः फालवन्तश्च पुण्याः सुरभिगन्धिनः ।
इमे जाम्बूनदमयाः पादपाः कस्य तेजसा ॥६॥
puṣpitāḥ phālavantaśca puṇyāḥ surabhigandhinaḥ
ime jāmbūnadamayāḥ pādapāḥ kasya tejasā
काञ्चनानि च पद्मानि जातानि विमले जले ।
कथं मत्स्याश्च सौवर्णा चरन्ति सह कच्छपैः ॥७॥
kāñcanāni ca padmāni jātāni vimale jale
kathaṃ matsyāśca sauvarṇā caranti saha kacchapaiḥ
आत्मानमनुभावं च कस्य चैतत्तपोबलम् ।
अजानतां नः सर्वेषां सर्वमाख्यातुमर्हसि ॥८॥
ātmānamanubhāvaṃ ca kasya caitattapobalam
ajānatāṃ naḥ sarveṣāṃ sarvamākhyātumarhasi
एवमुक्ता हनुमता तापसी धर्मचारिणी ।
प्रत्युवाच हनूमन्तं सर्वभूतहिते रता ॥९॥
evamuktā hanumatā tāpasī dharmacāriṇī
pratyuvāca hanūmantaṃ sarvabhūtahite ratā
मयो नाम महातेजा मायावी दानवर्षभः ।
तेनेदं निर्मितं सर्वं मायया काञ्चनं वनम् ॥१०॥
mayo nāma mahātejā māyāvī dānavarṣabhaḥ
tenedaṃ nirmitaṃ sarvaṃ māyayā kāñcanaṃ vanam
पुरा दानवमुख्यानां विश्वकर्मा बभूव ह ।
येनेदं काञ्चनं दिव्यं निर्मितं भवनोत्तमम् ॥११॥
purā dānavamukhyānāṃ viśvakarmā babhūva ha
yenedaṃ kāñcanaṃ divyaṃ nirmitaṃ bhavanottamam
स तु वर्षसहस्राणि तपस्तप्त्वा महावने ।
पितामहाद्वरं लेभे सर्वमौशसनं धनम् ॥१२॥
sa tu varṣasahasrāṇi tapastaptvā mahāvane
pitāmahādvaraṃ lebhe sarvamauśasanaṃ dhanam
विधाय सर्वं बलवान्सर्वकामेश्वरस्तदा ।
उवास सुखितः कालं कं चिदस्मिन्महावने ॥१३॥
vidhāya sarvaṃ balavānsarvakāmeśvarastadā
uvāsa sukhitaḥ kālaṃ kaṃ cidasminmahāvane
तमप्सरसि हेमायां सक्तं दानवपुङ्गवम् ।
विक्रम्यैवाशनिं गृह्य जघानेशः पुरन्दरः ॥१४॥
tamapsarasi hemāyāṃ saktaṃ dānavapuṅgavam
vikramyaivāśaniṃ gṛhya jaghāneśaḥ purandaraḥ
इदं च ब्रह्मणा दत्तं हेमायै वनमुत्तमम् ।
शाश्वतः कामभोगश्च गृहं चेदं हिरण्मयम् ॥१५॥
idaṃ ca brahmaṇā dattaṃ hemāyai vanamuttamam
śāśvataḥ kāmabhogaśca gṛhaṃ cedaṃ hiraṇmayam
दुहिता मेरुसावर्णेरहं तस्याः स्वयं प्रभा ।
इदं रक्षामि भवनं हेमाया वानरोत्तम ॥१६॥
duhitā merusāvarṇerahaṃ tasyāḥ svayaṃ prabhā
idaṃ rakṣāmi bhavanaṃ hemāyā vānarottama
मम प्रियसखी हेमा नृत्तगीतविशारदा ।
तया दत्तवरा चास्मि रक्षामि भवनोत्तमम् ॥१७॥
mama priyasakhī hemā nṛttagītaviśāradā
tayā dattavarā cāsmi rakṣāmi bhavanottamam
किं कार्यं कस्य वा हेतोः कान्ताराणि प्रपद्यथ ।
कथं चेदं वनं दुर्गं युष्माभिरुपलक्षितम् ॥१८॥
kiṃ kāryaṃ kasya vā hetoḥ kāntārāṇi prapadyatha
kathaṃ cedaṃ vanaṃ durgaṃ yuṣmābhirupalakṣitam
इमान्यभ्यवहार्याणि मूलानि च फलानि च ।
भुक्त्वा पीत्वा च पानीयं सर्वं मे वक्तुमर्हथ ॥१९॥
imānyabhyavahāryāṇi mūlāni ca phalāni ca
bhuktvā pītvā ca pānīyaṃ sarvaṃ me vaktumarhatha