04-Kiṣkindhākāṇḍa-सर्गः १२

|| वाल्मीकि रामायण – किष्किन्धाकाण्ड ||
|| vālmīki rāmāyaṇa – kiṣkindhākāṇḍa ||

|| सर्ग-१२ ||
|| sarga-12 ||

Перевод с санскрита: Анна Устюгова

एतच्च वचनं श्रुत्वा सुग्रीवेण सुभाषितम् |
प्रत्ययार्थं महातेजा रामो जग्राह कार्मुकम् ||१||
etacca vacanaṃ śrutvā sugrīveṇa subhāṣitam |
pratyayārthaṃ mahātejā rāmo jagrāha kārmukam ||1||
И услышав эту хорошо сказанную речь Сугривой, для убеждения герой Рама взял лук.

स गृहीत्वा धनुर्घोरं शरमेकं च मानदः |
सालानुद्दिश्य चिक्षेप ज्यास्वनैः पूरयन्दिशः ||२||
sa gṛhītvā dhanurghoraṃ śaramekaṃ ca mānadaḥ |
sālānuddiśya cikṣepa jyāsvanaiḥ pūrayandiśaḥ ||2||
Он, выказывающий уважение, взяв лук, на салы показав, метнул одну страшную стрелу, звуком тетивы наполняя пространство.

स विसृष्टो बलवता बाणः स्वर्णपरिष्कृतः |
भित्त्वा सालान्गिरिप्रस्थे सप्त भूमिं विवेश ह ||३||
sa visṛṣṭo balavatā bāṇaḥ svarṇapariṣkṛtaḥ |
bhittvā sālāngiriprasthe sapta bhūmiṃ viveśa ha ||3||
Та стрела, запущенная сильным, золотом украшенная, сломав 7 сал, на горное плато в землю попала.

प्रविष्टस्तु मुहूर्तेन रसां भित्त्वा महाजवः |
निष्पत्य च पुनस्तूर्णं स्वतूणीं प्रविवेश ह ||४||
praviṣṭastu muhūrtena rasāṃ bhittvā mahājavaḥ |
niṣpatya ca punastūrṇaṃ svatūṇīṃ praviveśa ha ||4||
Очень быстрая, проникнувшая мгновенно, землю пробив и упав, снова быстро в свой колчан вернулась.

तान्दृष्ट्वा सप्त निर्भिन्नान्सालान्वानरपुङ्गवः |
रामस्य शरवेगेन विस्मयं परमं गतः ||५||
tāndṛṣṭvā sapta nirbhinnānsālānvānarapuṅgavaḥ |
rāmasya śaravegena vismayaṃ paramaṃ gataḥ ||5||
7 этих разломанных сал увидев, бык среди обезьян от силы cтрелы Рамы пришёл в высочайшее восхищение.

स मूर्ध्ना न्यपतद्भूमौ प्रलम्बीकृतभूषणः |
सुग्रीवः परमप्रीतो राघवाय कृताञ्जलिः ||६||
sa mūrdhnā nyapatadbhūmau pralambīkṛtabhūṣaṇaḥ |
sugrīvaḥ paramaprīto rāghavāya kṛtāñjaliḥ ||6||
Тот Сугрива с почтительно сложенными ладонями, перевернув украшения, лбом припал к земле, к потомку Рагху безмерно расположенный.

इदं चोवाच धर्मज्ञं कर्मणा तेन हर्षितः |
रामं सर्वास्त्रविदुषां श्रेष्ठं शूरमवस्थितम् ||७||
idaṃ covāca dharmajñaṃ karmaṇā tena harṣitaḥ |
rāmaṃ sarvāstraviduṣāṃ śreṣṭhaṃ śūramavasthitam ||7||
И взволнованный тем действием Раме, наилучшему знатоку всех оружий, настоящему герою, это сказал.

सेन्द्रानपि सुरान्सर्वांस्त्वं बाणैः पुरुषर्षभ |
समर्थः समरे हन्तुं किं पुनर्वालिनं प्रभो ||८||
sendrānapi surānsarvāṃstvaṃ bāṇaiḥ puruṣarṣabha |
samarthaḥ samare hantuṃ kiṃ punarvālinaṃ prabho ||8||
Всех Богов вместе с Индрой даже стрелами, о первый среди людей, ты способный убить в битве, о царь, что уж Вали.

येन सप्त महासाला गिरिर्भूमिश्च दारिताः |
बाणेनैकेन काकुत्स्थ स्थाता ते को रणाग्रतः ||९||
yena sapta mahāsālā girirbhūmiśca dāritāḥ |
bāṇenaikena kākutstha sthātā te ko raṇāgrataḥ ||9||
О потомок Какутстхи, кто перед тобой, которым 7 больших сал и земля, горы разорванные одной стрелой,  выстоит в сражении.

अद्य मे विगतः शोकः प्रीतिरद्य परा मम |
सुहृदं त्वां समासाद्य महेन्द्रवरुणोपमम् ||१०||
adya me vigataḥ śokaḥ prītiradya parā mama |
suhṛdaṃ tvāṃ samāsādya mahendravaruṇopamam ||10||
Сейчас, получив тебя в качестве друга, подобного Индре и Варуне, у меня исчезло страдание, теперь высшая радость у меня.

तमद्यैव प्रियार्थं मे वैरिणं भ्रातृरूपिणम् |
वालिनं जहि काकुत्स्थ मया बद्धोऽयमञ्जलिः ||११||
tamadyaiva priyārthaṃ me vairiṇaṃ bhrātṛrūpiṇam |
vālinaṃ jahi kākutstha mayā baddho’yamañjaliḥ ||11||
Сейчас именно того моего врага в виде брата Вали убей, как любезность,о потомок Какутстхи, мной сложенные эти руки.

ततो रामः परिष्वज्य सुग्रीवं प्रियदर्शनम् |
प्रत्युवाच महाप्राज्ञो लक्ष्मणानुमतं वचः ||१२||
tato rāmaḥ pariṣvajya sugrīvaṃ priyadarśanam |
pratyuvāca mahāprājño lakṣmaṇānumataṃ vacaḥ ||12||
Затем Рама, обняв располагающего Сугриву, сказал речь, с которой согласился Лакшмана.

अस्माद्गच्छाम किष्किन्धां क्षिप्रं गच्छ त्वमग्रतः |
गत्वा चाह्वय सुग्रीव वालिनं भ्रातृगन्धिनम् ||१३||
asmādgacchāma kiṣkindhāṃ kṣipraṃ gaccha tvamagrataḥ |
gatvā cāhvaya sugrīva vālinaṃ bhrātṛgandhinam ||13||
“Отсюда быстро идём в Кишкиндху, ты иди впереди. И придя, призови, о Сугрива, Вали, у кого ничего от брата не осталось”.

सर्वे ते त्वरितं गत्वा किष्किन्धां वालिनः पुरीम् |
वृक्षैरात्मानमावृत्य व्यतिष्ठन्गहने वने ||१४||
sarve te tvaritaṃ gatvā kiṣkindhāṃ vālinaḥ purīm |
vṛkṣairātmānamāvṛtya vyatiṣṭhangahane vane ||14||
Все они быстро прийдя в Кишкиндху, в крепость Вали, скрыв себя деревьями, распределились по густому лесу.

सुग्रीवो व्यनदद्घोरं वालिनो ह्वानकारणात् |
गाढं परिहितो वेगान्नादैर्भिन्दन्निवाम्बरम् ||१५||
sugrīvo vyanadadghoraṃ vālino hvānakāraṇāt |
gāḍhaṃ parihito vegānnādairbhindannivāmbaram ||15||
Сугрива стремительно зарычал, чтобы позвать Вали, хорошо скрытый, словно небо звуками разрывающий.

तं श्रुत्वा निनदं भ्रातुः क्रुद्धो वाली महाबलः |
निष्पपात सुसंरब्धो भास्करोऽस्ततटादिव ||१६||
taṃ śrutvā ninadaṃ bhrātuḥ kruddho vālī mahābalaḥ |
niṣpapāta susaṃrabdho bhāskaro’stataṭādiva ||16||
Тот великосильный Вали, услышав крик брата, вышел взволнованный, словно солнце из-за западного берега.

ततः सुतुमुलं युद्धं वालिसुग्रीवयोरभूत् |
गगने ग्रहयोर्घोरं बुधाङ्गारकयोरिव ||१७||
tataḥ sutumulaṃ yuddhaṃ vālisugrīvayorabhūt |
gagane grahayorghoraṃ budhāṅgārakayoriva ||17||
Затем очень громкая, страшная битва Вали и Сугривы была, в небе словно планет Меркурия и Марса.

तलैरशनिकल्पैश्च वज्रकल्पैश्च मुष्टिभिः |
जघ्नतुः समरेऽन्योन्यं भ्रातरौ क्रोधमूर्छितौ ||१८||
talairaśanikalpaiśca vajrakalpaiśca muṣṭibhiḥ |
jaghnatuḥ samare’nyonyaṃ bhrātarau krodhamūrchitau ||18||
И молнии подобными ладонями, Ваджре подобными кулаками били друг друга в борьбе гнева полные братья.

ततो रामो धनुष्पाणिस्तावुभौ समुदीक्ष्य तु |
अन्योन्यसदृशौ वीरावुभौ देवाविवाश्विनौ ||१९||
tato rāmo dhanuṣpāṇistāvubhau samudīkṣya tu |
anyonyasadṛśau vīrāvubhau devāvivāśvinau ||19||
Затем вооруженный луком Рама, на тех двоих посмотрев, двух героев, друг другу соответствующих, как Девы Ашвины.

यन्नावागच्छत्सुग्रीवं वालिनं वापि राघवः |
ततो न कृतवान्बुद्धिं मोक्तुमन्तकरं शरम् ||२०||
yannāvāgacchatsugrīvaṃ vālinaṃ vāpi rāghavaḥ |
tato na kṛtavānbuddhiṃ moktumantakaraṃ śaram ||20||
Что не узнал потомок Рагху, где Сугрива или где Вали, оттого не решался выпустить смертельную стрелу.

एतस्मिन्नन्तरे भग्नः सुग्रीवस्तेन वालिना |
अपश्यन्राघवं नाथमृश्यमूकं प्रदुद्रुवे ||२१||
etasminnantare bhagnaḥ sugrīvastena vālinā |
apaśyanrāghavaṃ nāthamṛśyamūkaṃ pradudruve ||21||
В тот момент сломанный тем Вали Сугрива, невидящий защитника Раму, на Ршьямуку побежал.

क्लान्तो रुधिरसिक्ताङ्गः प्रहारैर्जर्जरीकृतः |
वालिनाभिद्रुतः क्रोधात्प्रविवेश महावनम् ||२२||
klānto rudhirasiktāṅgaḥ prahārairjarjarīkṛtaḥ |
vālinābhidrutaḥ krodhātpraviveśa mahāvanam ||22||
Уставший, с конечностями, покрытыми кровью, ударами растерзанный, Вали преследуемый, от гнева (Вали) проник большой лес.

तं प्रविष्टं वनं दृष्ट्वा वाली शापभयात्ततः |
मुक्तो ह्यसि त्वमित्युक्त्वा स निवृत्तो महाबलः ||२३||
taṃ praviṣṭaṃ vanaṃ dṛṣṭvā vālī śāpabhayāttataḥ |
mukto hyasi tvamityuktvā sa nivṛtto mahābalaḥ ||23||
В лес вошедшего его увидев, от страха проклятия сказав: “Ты свободный” – он, Великосильный, отвернулся.

राघवोऽपि सह भ्रात्रा सह चैव हनूमता |
तदेव वनमागच्छत्सुग्रीवो यत्र वानरः ||२४||
rāghavo’pi saha bhrātrā saha caiva hanūmatā |
tadeva vanamāgacchatsugrīvo yatra vānaraḥ ||24||
Потомок Рагху же вместе с братом, вместе с Хануманом в тот лес, где Сугрива обезьяна, пришёл.

तं समीक्ष्यागतं रामं सुग्रीवः सहलक्ष्मणम् |
ह्रीमान्दीनमुवाचेदं वसुधामवलोकयन् ||२५||
taṃ samīkṣyāgataṃ rāmaṃ sugrīvaḥ sahalakṣmaṇam |
hrīmāndīnamuvācedaṃ vasudhāmavalokayan ||25||
Увидев того пришедшего Раму вместе с Лакшманой, стыдливый, глядящий на землю Сугрива грустно это сказал.

आह्वयस्वेति मामुक्त्वा दर्शयित्वा च विक्रमम् |
वैरिणा घातयित्वा च किमिदानीं त्वया कृतम् ||२६||
āhvayasveti māmuktvā darśayitvā ca vikramam |
vairiṇā ghātayitvā ca kimidānīṃ tvayā kṛtam ||26||
Мне сказал: “Позови!” – и показав силу, допустив, что я был побит врагом. Что сейчас тобой сделано?

तामेव वेलां वक्तव्यां त्वया राघव तत्त्वतः |
वालिनं न निहन्मीति ततो नाहमितो व्रजे ||२७||
tāmeva velāṃ vaktavyāṃ tvayā rāghava tattvataḥ |
vālinaṃ na nihanmīti tato nāhamito vraje ||27||
Тобой должна быть обозначена та граница, о потомок Рагху, по сути. “ Вали не убиваю”, тогда я бы отсюда не уходил.

तस्य चैवं ब्रुवाणस्य सुग्रीवस्य महात्मनः |
करुणं दीनया वाचा राघवः पुनरब्रवीत् ||२८||
tasya caivaṃ bruvāṇasya sugrīvasya mahātmanaḥ |
karuṇaṃ dīnayā vācā rāghavaḥ punarabravīt ||28||
Ему так плачевно говорящему Сугриве, Великой душе, жалобную речь потомок Рагху снова сказал.

सुग्रीव श्रूयतां तात क्रोधश्च व्यपनीयताम् |
कारणं येन बाणोऽयं न मया स विसर्जितः ||२९||
sugrīva śrūyatāṃ tāta krodhaśca vyapanīyatām |
kāraṇaṃ yena bāṇo’yaṃ na mayā sa visarjitaḥ ||29||
“О Сугрива, пусть будет услышана, о милый, причина, по которой мною не выпущена стрела, и гнев пусть будет удален.

अलङ्कारेण वेषेण प्रमाणेन गतेन च |
त्वं च सुग्रीव वाली च सदृशौ स्थः परस्परम् ||३०||
alaṅkāreṇa veṣeṇa pramāṇena gatena ca |
tvaṃ ca sugrīva vālī ca sadṛśau sthaḥ parasparam ||30||
Украшением, одеждой, размером и походкой и ты, о Сугрива, и Вали, оба соответствуете друг другу,

स्वरेण वर्चसा चैव प्रेक्षितेन च वानर |
विक्रमेण च वाक्यैश्च व्यक्तिं वां नोपलक्षये ||३१||
svareṇa varcasā caiva prekṣitena ca vānara |
vikrameṇa ca vākyaiśca vyaktiṃ vāṃ nopalakṣaye ||31||
Голосом и блеском же, взглядом, о обезьяна, доблестью и речами; отличие обоих вас не замечаю.

ततोऽहं रूपसादृश्यान्मोहितो वानरोत्तम |
नोत्सृजामि महावेगं शरं शत्रुनिबर्हणम् ||३२||
tato’haṃ rūpasādṛśyānmohito vānarottama |
notsṛjāmi mahāvegaṃ śaraṃ śatrunibarhaṇam ||32||
Из-за подобия внешнего вида сбит с толку, о лучший из обезьян, оттого не выпускаю быструю, уничтожающую врагов стрелу.

एतन्मुहूर्ते तु मया पश्य वालिनमाहवे |
निरस्तमिषुणैकेन वेष्टमानं महीतले ||३३||
etanmuhūrte tu mayā paśya vālinamāhave |
nirastamiṣuṇaikena veṣṭamānaṃ mahītale ||33||
В тот же миг увидь Вали, в борьбе мною уничтоженного одной стрелой, сворачивающегося на Земле.

अभिज्ञानं कुरुष्व त्वमात्मनो वानरेश्वर |
येन त्वामभिजानीयां द्वन्द्वयुद्धमुपागतम् ||३४||
abhijñānaṃ kuruṣva tvamātmano vānareśvara |
yena tvāmabhijānīyāṃ dvandvayuddhamupāgatam ||34||
Ты сделай себе опознавательный знак, о Повелитель обезьян, с помощью которого я бы узнал тебя во время поединка.

गजपुष्पीमिमां फुल्लामुत्पाट्य शुभलक्षणाम् |
कुरु लक्ष्मण कण्ठेऽस्य सुग्रीवस्य महात्मनः ||३५||
gajapuṣpīmimāṃ phullāmutpāṭya śubhalakṣaṇām |
kuru lakṣmaṇa kaṇṭhe’sya sugrīvasya mahātmanaḥ ||35||
Отщипнув эту цветущую, имеющую благоприятные признаки, гаджапушпу, о Лакшмана, на шею этого Сугривы, Великой души, положи”.

ततो गिरितटे जातामुत्पाट्य कुसुमायुताम् |
लक्ष्मणो गजपुष्पीं तां तस्य कण्ठे व्यसर्जयत् ||३६||
tato giritaṭe jātāmutpāṭya kusumāyutām |
lakṣmaṇo gajapuṣpīṃ tāṃ tasya kaṇṭhe vyasarjayat ||36||
Затем  выросшую на склоне горы, с распустившимися цветами гаджапушпу оторвав, Лакшмана её на его шею накинул.

स तथा शुशुभे श्रीमाँल्लतया कण्ठसक्तया |
मालयेव बलाकानां ससन्ध्य इव तोयदः ||३७||
sa tathā śuśubhe śrīmām̐llatayā kaṇṭhasaktayā |
mālayeva balākānāṃ sasandhya iva toyadaḥ ||37||
Так он, Великолепный, закрасовался с лианой, словно гирляндой журавлей, к шее прилипшей, как вечерняя дождевая туча.

विभ्राजमानो वपुषा रामवाक्यसमाहितः |
जगाम सह रामेण किष्किन्धां वालिपालिताम् ||३८||
vibhrājamāno vapuṣā rāmavākyasamāhitaḥ |
jagāma saha rāmeṇa kiṣkindhāṃ vālipālitām ||38||
Блистающий формой, положившись на слова Рамы, пошёл вместе с Рамой в Кишкиндху, охранявшуюся Вали.