॥ वाल्मीकि रामायण – किष्किन्धाकाण्ड ॥
॥ vālmīki rāmāyaṇa – kiṣkindhākāṇḍa ॥
॥ सर्ग-२२॥
॥ sarga-22॥
Перевод с санскрита: Анна Устюгова
वीक्षमाणस्तु मन्दासुः सर्वतो मन्दमुच्छ्वसन् |
आदावेव तु सुग्रीवं ददर्श त्वात्मजाग्रतः ॥१॥
vīkṣamāṇastu mandāsuḥ sarvato mandamucchvasan |
ādāveva tu sugrīvaṃ dadarśa tvātmajāgrataḥ ॥1॥
Рассматривающий же, со слабым дыханием, повсюду слабо вздыхающий сначала увидел Сугриву впереди родного сына.
तं प्राप्तविजयं वाली सुग्रीवं प्लवगेश्वरम् |
आभाष्य व्यक्तया वाचा सस्नेहमिदमब्रवीत् ॥२॥
taṃ prāptavijayaṃ vālī sugrīvaṃ plavageśvaram |
ābhāṣya vyaktayā vācā sasnehamidamabravīt ॥2॥
Вали к тому, победившему Сугриве, Повелителю обезьян, обратившись, с чёткой речью, с любовью это сказал.
सुग्रीव दोषेण न मां गन्तुमर्हसि किल्बिषात् |
कृष्यमाणं भविष्येण बुद्धिमोहेन मां बलात् ॥३॥
sugrīva doṣeṇa na māṃ gantumarhasi kilbiṣāt |
kṛṣyamāṇaṃ bhaviṣyeṇa buddhimohena māṃ balāt ॥3॥
С неприятием, о Сугрива, ты не должен идти ко мне из-за греха, поскольку я был влеком судьбой помутняющей разум.
युगपद्विहितं तात न मन्ये सुखमावयोः |
सौहार्दं भ्रातृयुक्तं हि तदिदं जातमन्यथा ॥४॥
yugapadvihitaṃ tāta na manye sukhamāvayoḥ |
sauhārdaṃ bhrātṛyuktaṃ hi tadidaṃ jātamanyathā ॥4॥
О дорогой, я не думаю, что нам предопределено одновременное счастье. Ведь эта дружба, уместная для братьев, возникла иначе.
प्रतिपद्य त्वमद्यैव राज्यमेषां वनौकसाम् |
मामप्यद्यैव गच्छन्तं विद्धि वैवस्वतक्षयम् ॥५॥
pratipadya tvamadyaiva rājyameṣāṃ vanaukasām |
māmapyadyaiva gacchantaṃ viddhi vaivasvatakṣayam ॥5॥
Ты, получив сегодня это царство лесных зверей, знай меня идущего в обитель Вайвасваты.
जीवितं च हि राज्यं च श्रियं च विपुलामिमाम् |
प्रजहाम्येष वै तूर्णं महच्चागर्हितं यशः ॥६॥
jīvitaṃ ca hi rājyaṃ ca śriyaṃ ca vipulāmimām |
prajahāmyeṣa vai tūrṇaṃ mahaccāgarhitaṃ yaśaḥ ॥6॥
И жизнь ведь, и царство, и благо это большое, я оставляю действительно спешно великую и безупречную славу.
अस्यां त्वहमवस्थायां वीर वक्ष्यामि यद्वचः |
यद्यप्यसुकरं राजन्कर्तुमेव तदर्हसि ॥७॥
asyāṃ tvahamavasthāyāṃ vīra vakṣyāmi yadvacaḥ |
yadyapyasukaraṃ rājankartumeva tadarhasi ॥7॥
Я в этом же состоянии, о герой, которую речь скажу, о царь, то должен сделать, даже если сложно.
सुखार्हं सुखसंवृद्धं बालमेनमबालिशम् |
बाष्पपूर्णमुखं पश्य भूमौ पतितमङ्गदम् ॥८॥
sukhārhaṃ sukhasaṃvṛddhaṃ bālamenamabāliśam |
bāṣpapūrṇamukhaṃ paśya bhūmau patitamaṅgadam ॥8॥
На заслуживающего счастье, выросшего в комфорте мальчика этого, неинфантильного, того, чьё лицо заполнено слезами, упавшего на землю Ангаду посмотри.
मम प्राणैः प्रियतरं पुत्रं पुत्रमिवौरसं |
मया हीनमहीनार्थं सर्वतः परिपालय ॥९॥
mama prāṇaiḥ priyataraṃ putraṃ putramivaurasaṃ |
mayā hīnamahīnārthaṃ sarvataḥ paripālaya ॥9॥
Более дорогого, чем жизнь моего сына, мною покинутого, ради отсутствия лишений, всячески защити, как родного сына.
त्वमप्यस्य हि दाता च परित्राता च सर्वतः |
भयेष्वभयदश्चैव यथाहं प्लवगेश्वर ॥१०॥
tvamapyasya hi dātā ca paritrātā ca sarvataḥ |
bhayeṣvabhayadaścaiva yathāhaṃ plavageśvara ॥10॥
Ты же для него и податель, и защитник от всего, и в опасностях безопасность дающий, как я, о повелитель обезьян.
एष तारात्मजः श्रीमांस्त्वया तुल्यपराक्रमः |
रक्षसां तु वधे तेषामग्रतस्ते भविष्यति ॥११॥
eṣa tārātmajaḥ śrīmāṃstvayā tulyaparākramaḥ |
rakṣasāṃ tu vadhe teṣāmagrataste bhaviṣyati ॥11॥
Этот родной сын Тары, великолепный, с тобой равный по силе, в убийстве демонов этих он будет перед тобой.
अनुरूपाणि कर्माणि विक्रम्य बलवान्रणे |
करिष्यत्येष तारेयस्तरस्वी तरुणोऽङ्गदः ॥१२॥
anurūpāṇi karmāṇi vikramya balavānraṇe |
kariṣyatyeṣa tāreyastarasvī taruṇo’ṅgadaḥ ॥12॥
Сильный в битве, наступая, схожие дела совершит этот сын Тары, герой, молодой Ангада.
सुषेणदुहिता चेयमर्थसूक्ष्मविनिश्चये |
औत्पातिके च विविधे सर्वतः परिनिष्ठिता ॥१३॥
suṣeṇaduhitā ceyamarthasūkṣmaviniścaye |
autpātike ca vividhe sarvataḥ pariniṣṭhitā ॥13॥
Дочь Сушены эта приближена к принятию тонких, разнообразных, природных решений.
यदेषा साध्विति ब्रूयात्कार्यं तन्मुक्तसंशयम् |
न हि तारामतं किञ्चिदन्यथा परिवर्तते ॥१४॥
yadeṣā sādhviti brūyātkāryaṃ tanmuktasaṃśayam |
na hi tārāmataṃ kiñcidanyathā parivartate ॥14॥
О чём эта скажет: “Верно”, то должно делаться без сомнений, ведь какое-либо мнение Тары иначе не развивается.
राघवस्य च ते कार्यं कर्तव्यमविशङ्कया |
स्यादधर्मो ह्यकरणे त्वां च हिंस्याद्विमानितः ॥१५॥
rāghavasya ca te kāryaṃ kartavyamaviśaṅkayā |
syādadharmo hyakaraṇe tvāṃ ca hiṃsyādvimānitaḥ ॥15॥
Твоё дело для Рагхавы должно быть сделано без сомнения, ведь адхарма была бы в неисполнении, и покалечит тобой оскорблённый.
इमां च मालामाधत्स्व दिव्यां सुग्रीव काञ्चनीम् |
उदारा श्रीः स्थिता ह्यस्यां सम्प्रजह्यान्मृते मयि ॥१६॥
imāṃ ca mālāmādhatsva divyāṃ sugrīva kāñcanīm |
udārā śrīḥ sthitā hyasyāṃ samprajahyānmṛte mayi ॥16॥
Одень этот венок божественный, золотой, о Сугрива. Ведь в нём находящаяся превосходная царская удача уйдёт, когда я умру.
इत्येवमुक्तः सुग्रीवो वालिना भ्रातृसौहृदात् |
हर्षं त्यक्त्वा पुनर्दीनो ग्रहग्रस्त इवोडुराट् ॥१७॥
ityevamuktaḥ sugrīvo vālinā bhrātṛsauhṛdāt |
harṣaṃ tyaktvā punardīno grahagrasta ivoḍurāṭ ॥17॥
Именно так оповещённый Вали Сугрива, из-за братской дружбы волнение оставив, снова печальный, как съеденная демоном луна.
तद्वालिवचनाच्छान्तः कुर्वन्युक्तमतन्द्रितः |
जग्राह सोऽभ्यनुज्ञातो मालां तां चैव काञ्चनीम् ॥१८॥
tadvālivacanācchāntaḥ kurvanyuktamatandritaḥ |
jagrāha so’bhyanujñāto mālāṃ tāṃ caiva kāñcanīm ॥18॥
Тот, от речи Вали успокоенный, делающий соответствующие, неутомимый, взял уполномоченный тот венок золотой.
तां मालां काञ्चनीं दत्त्वा वाली दृष्ट्वात्मजं स्थितम् |
संसिद्धः प्रेत्यभावाय स्नेहादङ्गदमब्रवीत् ॥१९॥
tāṃ mālāṃ kāñcanīṃ dattvā vālī dṛṣṭvātmajaṃ sthitam |
saṃsiddhaḥ pretyabhāvāya snehādaṅgadamabravīt ॥19॥
Тот золотой венок отдав, смотря на стоявшего родного сына, Вали, готовый к смерти, обратился к Ангаде с любовью.
देशकालौ भजस्वाद्य क्षममाणः प्रियाप्रिये |
सुखदुःखसहः काले सुग्रीववशगो भव ॥२०॥
deśakālau bhajasvādya kṣamamāṇaḥ priyāpriye |
sukhaduḥkhasahaḥ kāle sugrīvavaśago bhava ॥20॥
Место и время почти сегодня, принимающий плохое и хорошее, преодолевающий счастье и горе постепенно, будь послушным Сугриве.
यथा हि त्वं महाबाहो लालितः सततं मया |
न तथा वर्तमानं त्वां सुग्रीवो बहु मंस्यते ॥२१॥
yathā hi tvaṃ mahābāho lālitaḥ satataṃ mayā |
na tathā vartamānaṃ tvāṃ sugrīvo bahu maṃsyate ॥21॥
Как ты мощнорукий постоянно был обласканный мною, так теперь о тебе не будет много думать Сугрива.
मास्यामित्रैर्गतं गच्छेर्मा शत्रुभिररिन्दम |
भर्तुरर्थपरो दान्तः सुग्रीववशगो भव ॥२२॥
māsyāmitrairgataṃ gacchermā śatrubhirarindama |
bharturarthaparo dāntaḥ sugrīvavaśago bhava ॥22॥
Не ходи, куда пошли его недруги или враги, о усмиритель врага, тот, для кого Высшая цель – выгода повелителя, смиренный, будь послушным Сугриве.
न चातिप्रणयः कार्यः कर्तव्योऽप्रणयश्च ते |
उभयं हि महादोषं तस्मादन्तरदृग्भव ॥२३॥
na cātipraṇayaḥ kāryaḥ kartavyo’praṇayaśca te |
ubhayaṃ hi mahādoṣaṃ tasmādantaradṛgbhava ॥23॥
И очень сильная любовь и нелюбовь не должны быть сделаны тобой, ведь оба большой недостаток, оттого будь смотрящим в середину.
इत्युक्त्वाथ विवृत्ताक्षः शरसम्पीडितो भृशम् |
विवृतैर्दशनैर्भीमैर्बभूवोत्क्रान्तजीवितः ॥२४॥
ityuktvātha vivṛttākṣaḥ śarasampīḍito bhṛśam |
vivṛtairdaśanairbhīmairbabhūvotkrāntajīvitaḥ ॥24॥
Так сказал выпучивший глаза, с оскаленными зубами, ужасными был тот, у которого ушла жизнь.
हते तु वीरे प्लवगाधिपे तदा प्लवङ्गमास्तत्र न शर्म लेभिरे |
वनेचराः सिंहयुते महावने यथा हि गावो निहते गवां पतौ ॥२५॥
hate tu vīre plavagādhipe tadā plavaṅgamāstatra na śarma lebhire |
vanecarāḥ siṃhayute mahāvane yathā hi gāvo nihate gavāṃ patau ॥25॥
Когда умер герой, обезьяний царь, тогда обезьяны лишились защиты. Как лесные коровы при убитом повелителе в большом лесу, которым обладает лев.
ततस्तु तारा व्यसनार्णवप्लुता मृतस्य भर्तुर्वदनं समीक्ष्य सा |
जगाम भूमिं परिरभ्य वालिनं महाद्रुमं छिन्नमिवाश्रिता लता ॥२६॥
tatastu tārā vyasanārṇavaplutā mṛtasya bharturvadanaṃ samīkṣya sā |
jagāma bhūmiṃ parirabhya vālinaṃ mahādrumaṃ chinnamivāśritā latā ॥26॥
Затем же Taрa, погрузившаяся в океан невзгод, в умершего мужа лицо смотря, устремилась к земле, обняв Вали, как прикрепленная лиана к срубленному большому дереву.