04-Kiṣkindhākāṇḍa-सर्गः २०

॥ वाल्मीकि रामायण – किष्किन्धाकाण्ड ॥
॥ vālmīki rāmāyaṇa – kiṣkindhākāṇḍa ॥

॥ सर्ग-२०॥
॥ sarga-20॥

Перевод с санскрита: Анна Устюгова

रामचापविसृष्टेन शरेणान्तकरेण तम् |
दृष्ट्वा विनिहतं भूमौ तारा ताराधिपानना ||१||
rāmacāpavisṛṣṭena śareṇāntakareṇa tam |
dṛṣṭvā vinihataṃ bhūmau tārā tārādhipānanā ||1||
Увидев его, поражённого из лука Рамы смертельной стрелой, на земле Тара луноликая,

सा समासाद्य भर्तारं पर्यष्वजत भामिनी |
इषुणाभिहतं दृष्ट्वा वालिनं कुञ्जरोपमम् ||२||
sā samāsādya bhartāraṃ paryaṣvajata bhāminī |
iṣuṇābhihataṃ dṛṣṭvā vālinaṃ kuñjaropamam ||2||
Она, подойдя, обняла мужа, красивая женщина, увидев убитого стрелой Вали, соразмерного слону.

वानरेन्द्रं महेन्द्राभं शोकसन्तप्तमानसा |
तारा तरुमिवोन्मूलं पर्यदेवयदातुरा ||३||
vānarendraṃ mahendrābhaṃ śokasantaptamānasā |
tārā tarumivonmūlaṃ paryadevayadāturā ||3||
Повелителя обезьян, по внешнему виду подобного Индре, словно дерево без корня, Тара, мучающаяся, оплакивала.

रणे दारुणविक्रान्त प्रवीर प्लवतां वर |
किं दीनामपुरोभागामद्य त्वं नाभिभाषसे ||४||
raṇe dāruṇavikrānta pravīra plavatāṃ vara |
kiṃ dīnāmapurobhāgāmadya tvaṃ nābhibhāṣase ||4||
“В борьбе атакованный сильным, о герой, о лучший из прыгающих, почему (со мною) грустной, ненавязчивой сейчас ты не говоришь?

उत्तिष्ठ हरिशार्दूल भजस्व शयनोत्तमम् |
नैवंविधाः शेरते हि भूमौ नृपतिसत्तमाः ||५||
uttiṣṭha hariśārdūla bhajasva śayanottamam |
naivaṃvidhāḥ śerate hi bhūmau nṛpatisattamāḥ ||5||
Вставай, о лучший из обезьян, предпочти наилучшую из постелей, ведь такие, лучшие из царей, не лежат на земле.

अतीव खलु ते कान्ता वसुधा वसुधाधिप |
गतासुरपि यां गात्रैर्मां विहाय निषेवसे ||६||
atīva khalu te kāntā vasudhā vasudhādhipa |
gatāsurapi yāṃ gātrairmāṃ vihāya niṣevase ||6||
Конечно, очень желанна для тебя земля,о Владыка Земли, которую даже безжизненный, меня оставив, телом почитаешь.

व्यक्तमन्या त्वया वीर धर्मतः सम्प्रवर्तता |
किष्किन्धेव पुरी रम्या स्वर्गमार्गे विनिर्मिता ||७||
vyaktamanyā tvayā vīra dharmataḥ sampravartatā |
kiṣkindheva purī ramyā svargamārge vinirmitā ||7||
Очевидно, другой тобой, о герой, по закону возникший, как Кишкиндха, город прекрасный на пути в небо построен.

यान्यस्माभिस्त्वया सार्धं वनेषु मधुगन्धिषु |
विहृतानि त्वया काले तेषामुपरमः कृतः ||८||
yānyasmābhistvayā sārdhaṃ vaneṣu madhugandhiṣu |
vihṛtāni tvayā kāle teṣāmuparamaḥ kṛtaḥ ||8||
Какие прогулки у нас с тобой в приятно пахнущих лесах были, сделан их конец тобой в срок.

निरानन्दा निराशाहं निमग्ना शोकसागरे |
त्वयि पञ्चत्वमापन्ने महायूथपयूथपे ||९||
nirānandā nirāśāhaṃ nimagnā śokasāgare |
tvayi pañcatvamāpanne mahāyūthapayūthape ||9||
Я грустная, отчаявшаяся, погруженная в море печали, при тебе дошедшем до 5 элементов (умершем), предводителе великих предводителей.

हृदयं सुस्थिरं मह्यं दृष्ट्वा विनिहतं भुवि |
यन्न शोकाभिसन्तप्तं स्फुटतेऽद्य सहस्रधा ||१०||
hṛdayaṃ susthiraṃ mahyaṃ dṛṣṭvā vinihataṃ bhuvi |
yanna śokābhisantaptaṃ sphuṭate’dya sahasradhā ||10||
Сердце моё стойкое, печально мучимое, ведь не рассыпается сейчас на 1000 частей, увидев лежащего на земле.

सुग्रीवस्य त्वया भार्या हृता स च विवासितः |
यत्तत्तस्य त्वया व्युष्टिः प्राप्तेयं प्लवगाधिप ||११||
sugrīvasya tvayā bhāryā hṛtā sa ca vivāsitaḥ |
yattattasya tvayā vyuṣṭiḥ prāpteyaṃ plavagādhipa ||11||
Тобой жена Сугривы взята, и он выгнан, так что его эта расплата получена тобой, о Повелитель обезьян.

निःश्रेयसपरा मोहात्त्वया चाहं विगर्हिता |
यैषाब्रुवं हितं वाक्यं वानरेन्द्रहितैषिणी ||१२||
niḥśreyasaparā mohāttvayā cāhaṃ vigarhitā |
yaiṣābruvaṃ hitaṃ vākyaṃ vānarendrahitaiṣiṇī ||12||
Я та, которая руководствовалась лучшим, из-за заблуждения тобой была обвинена, я эта, которая говорила добрую речь, желающая блага главе обезьян.

कालो निःसंशयो नूनं जीवितान्तकरस्तव |
बलाद्येनावपन्नोऽसि सुग्रीवस्यावशो वशम् ||१३||
kālo niḥsaṃśayo nūnaṃ jīvitāntakarastava |
balādyenāvapanno’si sugrīvasyāvaśo vaśam ||13||
Теперь несомненно срок, твою жизнь завершающий, ведь ты бессильный попал под власть Сугривы.

वैधव्यं शोकसन्तापं कृपणं कृपणा सती |
अदुःखोपचिता पूर्वं वर्तयिष्याम्यनाथवत् ||१४||
vaidhavyaṃ śokasantāpaṃ kṛpaṇaṃ kṛpaṇā satī |
aduḥkhopacitā pūrvaṃ vartayiṣyāmyanāthavat ||14||
Вдовство, мучение печалью, горе, я бедствующая, ранее не страдавшая, буду проживать как беззащитная.

लालितश्चाङ्गदो वीरः सुकुमारः सुखोचितः |
वत्स्यते कामवस्थां मे पितृव्ये क्रोधमूर्छिते ||१५||
lālitaścāṅgado vīraḥ sukumāraḥ sukhocitaḥ |
vatsyate kāmavasthāṃ me pitṛvye krodhamūrchite ||15||
Заласканный Ангада, герой, нежный, привыкший к комфорту, в каком положении будет жить у дяди, обезумевшем от гнева.

कुरुष्व पितरं पुत्र सुदृष्टं धर्मवत्सलम् |
दुर्लभं दर्शनं त्वस्य तव वत्स भविष्यति ||१६||
kuruṣva pitaraṃ putra sudṛṣṭaṃ dharmavatsalam |
durlabhaṃ darśanaṃ tvasya tava vatsa bhaviṣyati ||16||
Сделай отца, о сын, хорошо видным, преданным дхарме, трудно достижимое наблюдение это для тебя будет, о дорогой.

समाश्वासय पुत्रं त्वं सन्देशं सन्दिशस्व च |
मूर्ध्नि चैनं समाघ्राय प्रवासं प्रस्थितो ह्यसि ||१७||
samāśvāsaya putraṃ tvaṃ sandeśaṃ sandiśasva ca |
mūrdhni cainaṃ samāghrāya pravāsaṃ prasthito hyasi ||17||
Успокой сына ты и приказ поручи, и в лоб его поцелуй, ведь ты отправился в изгнание.

रामेण हि महत्कर्म कृतं त्वामभिनिघ्नता |
आनृण्यं तु गतं तस्य सुग्रीवस्य प्रतिश्रवे ||१८||
rāmeṇa hi mahatkarma kṛtaṃ tvāmabhinighnatā |
ānṛṇyaṃ tu gataṃ tasya sugrīvasya pratiśrave ||18||
Рамой ведь великое дело сделано – подчинение тебя, у него нет долга в обещании тому Сугриве.

सकामो भव सुग्रीव रुमां त्वं प्रतिपत्स्यसे |
भुङ्क्ष्व राज्यमनुद्विग्नः शस्तो भ्राता रिपुस्तव ||१९||
sakāmo bhava sugrīva rumāṃ tvaṃ pratipatsyase |
bhuṅkṣva rājyamanudvignaḥ śasto bhrātā ripustava ||19||
Удовлетворённым будь, о Сугрива, Руму ты получишь обратно, владей царством без проблем, убит твой брат и враг.

किं मामेवं विलपतीं प्रेम्णा त्वं नाभिभाषसे |
इमाः पश्य वरा बह्वीर्भार्यास्ते वानरेश्वर ||२०||
kiṃ māmevaṃ vilapatīṃ premṇā tvaṃ nābhibhāṣase |
imāḥ paśya varā bahvīrbhāryāste vānareśvara ||20||
Что со мной, так причитающей, ты не говоришь с любовью, гляди на этих наилучших твоих жён, о Владыка обезьян.

तस्या विलपितं श्रुत्वा वानर्यः सर्वतश्च ताः |
परिगृह्याङ्गदं दीनं दुःखार्ताः परिचुक्रुशुः ||२१||
tasyā vilapitaṃ śrutvā vānaryaḥ sarvataśca tāḥ |
parigṛhyāṅgadaṃ dīnaṃ duḥkhārtāḥ paricukruśuḥ ||21||
Её причитание услышав, те самки со всех сторон взяв Ангаду грустного, страдающие заплакали.

किमङ्गदं साङ्गदवीरबाहो विहाय यास्यद्य चिरप्रवासं |
न युक्तमेवं गुणसंनिकृष्टं विहाय पुत्रं प्रियपुत्र गन्तुम् ||२२||
kimaṅgadaṃ sāṅgada vīra bāho vihāya yāsyadya cirapravāsaṃ |
na yuktamevaṃ guṇasaṃnikṛṣṭaṃ vihāya putraṃ priyaputra gantum ||22||
Почему Ангаду, о тот, у кого великие руки в браслетах, оставив, идёшь сейчас в долгое странствие, неуместно уходить, оставив такого одаренного сына.

किमप्रियं ते प्रिय चारुवेष कृतं मया नाथ सुतेन वा ते |
सहायिनीमद्य विहाय वीर यमक्षयं गच्छसि दुर्विनीतम् ||२३||
kimapriyaṃ te priyacāruveṣa kṛtaṃ mayā nātha sutena vā te |
sahāyinīmadya vihāya vīra yamakṣayaṃ gacchasi durvinītam ||23||
Что тебе неприятно сделано, о красиво одетый, мною, о муж, или твоим сыном. Спутницу сегодня оставляя, герой в обитель Ямы ты идёшь, безнравственную.”

यद्यप्रियं किंचिदसम्प्रधार्य कृतं मया स्यात्तव दीर्घबाहो |
क्षमस्व मे तद्धरिवंशनाथ व्रजामि मूर्ध्ना तव वीर पादौ ||२४||
yadyapriyaṃ kiṃcidasampradhārya kṛtaṃ mayā syāttava dīrghabāho |
kṣamasva me taddharivaṃśanātha vrajāmi mūrdhnā tava vīra pādau ||24||
Если что-то неприятное тебе, не подумав сделано мной было бы, о длиннорукий, ты прости мне то, о Повелитель обезьяньего рода, я склоняюсь лбом к твоим ногам, о герой.

तथा तु तारा करुणं रुदन्ती भर्तुः समीपे सह वानरीभिः |
व्यवस्यत प्रायमनिन्द्यवर्णा उपोपवेष्टुं भुवि यत्र वाली ||२५||
tathā tu tārā karuṇaṃ rudantī bhartuḥ samīpe saha vānarībhiḥ |
vyavasyata prāyamanindyavarṇā upopaveṣṭuṃ bhuvi yatra vālī ||25||
Потом же Тара, грустно рыдающая, подошла к супругу вместе с обезьяньими самками,  с непорочной славой, отречься от жизни на земле, где Вали.