॥ वाल्मीकि रामायण – किष्किन्धाकाण्ड ॥
॥ vālmīki rāmāyaṇa – kiṣkindhākāṇḍa ॥
॥ सर्ग-४१॥
॥ sarga-41॥
ततः प्रस्थाप्य सुग्रीवस्तान्हरीन्दक्षिणां दिशम् ।
बुद्धिविक्रमसम्पन्नान्वायुवेगसमाञ्जवे ॥१॥
tataḥ prasthāpya sugrīvastānharīndakṣiṇāṃ diśam
buddhivikramasampannānvāyuvegasamāñjave
Затем Сугрива, отправив тех обезьян одарённых умом и силой, равные скорости ветра в быстроте.
अथाहूय महातेजाः सुषेणं नाम यूथपम् ।
तारायाः पितरं राजा श्वशुरं भीमविक्रमम् ॥२॥
athāhūya mahātejāḥ suṣeṇaṃ nāma yūthapam
tārāyāḥ pitaraṃ rājā śvaśuraṃ bhīmavikramam
затем могучий воин, царь позвал вожака по имени Сушена, отца Тары, свекра ужасно сильного.
अब्रवीत्प्राञ्जलिर्वाक्यमभिगम्य प्रणम्य च ।
साहाय्यं कुरु रामस्य कृत्येऽस्मिन्समुपस्थिते ॥३॥
abravītprāñjalirvākyamabhigamya praṇamya ca
sāhāyyaṃ kuru rāmasya kṛtye’sminsamupasthite
Подойдя и преклонившись, сказал сложивший почтительно ладони слово: “Помощь сделай в этом предпринятом деле!”
वृतः शतसहस्रेण वानराणां तरस्विनाम् ।
अभिगच्छ दिशं सौम्य पश्चिमां वारुणीं प्रभो ॥४॥
vṛtaḥ śatasahasreṇa vānarāṇāṃ tarasvinām
abhigaccha diśaṃ saumya paścimāṃ vāruṇīṃ prabho
Окружённый сотней тысяч смелых обезьян иди в западную страну Варуны, о луноподобный, о повелитель .
सुराष्ट्रान्सहबाह्लीकाञ्शूराभीरांस्तथैव च ।
स्फीताञ्जनपदान्रम्यान्विपुलानि पुराणि च ॥५॥
surāṣṭrānsahabāhlīkāñśūrābhīrāṃstathaiva ca
sphītāñjanapadānramyānvipulāni purāṇi ca
Сурашры вместе с баликами, шурабхиры и также богатые страны, прекрасные и большие города.
पुंनागगहनं कुक्षिं बकुलोद्दालकाकुलम् ।
तथा केतकषण्डांश्च मार्गध्वं हरियूथपाः ॥६॥
puṃnāgagahanaṃ kukṣiṃ bakuloddālakākulam
tathā ketakaṣaṇḍāṃśca mārgadhvaṃ hariyūthapāḥ
Заросли пуннаги, долину полную бакулы и удалаки, а также груды кетак обыщите обезьяньи вожаки.
प्रत्यक्स्रोतोगमाश्चैव नद्यः शीतजलाः शिवाः ।
तापसानामरण्यानि कान्तारा गिरयश्च ये ॥७॥
pratyaksrotogamāścaiva nadyaḥ śītajalāḥ śivāḥ
tāpasānāmaraṇyāni kāntārā girayaśca ye
Реки, чьи потоки идут на запад, холодноводные, благие, леса аскетов, глухие местности и горы.
गिरिजालावृतां दुर्गां मार्गित्वा पश्चिमां दिशम् ।
ततः पश्चिममासाद्य समुद्रं द्रष्टुमर्हथ ।
तिमिनक्रायुतजलमक्षोभ्यमथ वानराः ॥८॥
girijālāvṛtāṃ durgāṃ mārgitvā paścimāṃ diśam
tataḥ paścimamāsādya samudraṃ draṣṭumarhatha
timinakrāyutajalamakṣobhyamatha vānarāḥ
Окружённую горными хребтами, труднодоступную западную землю обыскав, затем пройдя на запад, вы, обезьяны, должны увидеть океан с водами, в котором много китов и крокодилов, а также с неподвижными водами.
ततः केतकषण्डेषु तमालगहनेषु च ।
कपयो विहरिष्यन्ति नारिकेलवनेषु च ॥९॥
tataḥ ketakaṣaṇḍeṣu tamālagahaneṣu ca
kapayo vihariṣyanti nārikelavaneṣu ca
Затем в лесах китаки и рощах камалы обезьяны будут гулять, а также в кокосовых лесах.
तत्र सीतां च मार्गध्वं निलयं रावणस्य च ।
मरीचिपत्तनं चैव रम्यं चैव जटीपुरम् ॥१०॥
tatra sītāṃ ca mārgadhvaṃ nilayaṃ rāvaṇasya ca
marīcipattanaṃ caiva ramyaṃ caiva jaṭīpuram
Там и Ситу ищите, и жилище Раваны и также в городе Маричи, а также Джатипуре.
अवन्तीमङ्गलोपां च तथा चालक्षितं वनम् ।
राष्ट्राणि च विशालानि पत्तनानि ततस्ततः ॥११॥
avantīmaṅgalopāṃ ca tathā cālakṣitaṃ vanam
rāṣṭrāṇi ca viśālāni pattanāni tatastataḥ
И в Аванте, Ангалопе, а также в лесу Алакшита и обширные государства, города и тут и там.
सिन्धुसागरयोश्चैव सङ्गमे तत्र पर्वतः ।
महान्हेमगिरिर्नाम शतशृङ्गो महाद्रुमः ॥१२॥
sindhusāgarayoścaiva saṅgame tatra parvataḥ
mahānhemagirirnāma śataśṛṅgo mahādrumaḥ
Где слияние Синдху и океана, там гора большая под названием Химогири (Сумеру) с сотней вершин, с большими деревьями.
तस्य प्रस्थेषु रम्येषु सिंहाः पक्षगमाः स्थिताः ।
तिमिमत्स्यगजांश्चैव नीडान्यारोपयन्ति ते ॥१३॥
tasya prastheṣu ramyeṣu siṃhāḥ pakṣagamāḥ sthitāḥ
timimatsyagajāṃścaiva nīḍānyāropayanti te
На её горных платах прекрасных крылатые львы находятся, в гнёзда поднимают они китов, рыб, слонов.
तानि नीडानि सिंहानां गिरिशृङ्गगताश्च ये ।
दृप्तास्तृप्ताश्च मातङ्गास्तोयदस्वननिःस्वनाः ।
विचरन्ति विशालेऽस्मिंस्तोयपूर्णे समन्ततः ॥१४॥
tāni nīḍāni siṃhānāṃ giriśṛṅgagatāśca ye
dṛptāstṛptāśca mātaṅgāstoyadasvananiḥsvanāḥ
vicaranti viśāle’smiṃstoyapūrṇe samantataḥ
Те гнёзда Львов, которые расположены на вершинах гор. Гордые и сытые слоны, ревущие как дождевые тучи, ходят по ней обширной, полной водоёмов, со всех сторон.
तस्य शृङ्गं दिवस्पर्शं काञ्चनं चित्रपादपम् ।
सर्वमाशु विचेतव्यं कपिभिः कामरूपिभिः ॥१५॥
tasya śṛṅgaṃ divasparśaṃ kāñcanaṃ citrapādapam
sarvamāśu vicetavyaṃ kapibhiḥ kāmarūpibhiḥ
Её вершину касающуюся неба, золотую, с разнообразными деревьями – вся быстро должна быть обыскана обезьянами, принимающими по желанию форму.
कोटिं तत्र समुद्रे तु काञ्चनीं शतयोजनाम् ।
दुर्दर्शां पारियात्रस्य गता द्रक्ष्यथ वानराः ॥१६॥
koṭiṃ tatra samudre tu kāñcanīṃ śatayojanām
durdarśāṃ pāriyātrasya gatā drakṣyatha vānarāḥ
Вы, отправившиеся обезьяны, там в океане пик Париятры золотой, в 100 йоджан, трудновидимый увидите.
कोट्यस्तत्र चतुर्विंशद्गन्धर्वाणां तरस्विनाम् ।
वसन्त्यग्निनिकाशानां घोराणां कामरूपिणाम् ॥१७॥
koṭyastatra caturviṃśadgandharvāṇāṃ tarasvinām
vasantyagninikāśānāṃ ghorāṇāṃ kāmarūpiṇām
Там 24 коти гандахарвов, смелых, огнеподобных, страшных, принимающих форму по желанию, живут.
नात्यासादयितव्यास्ते वानरैर्भीमविक्रमैः ।
नादेयं च फलं तस्माद्देशात्किंचित्प्लवङ्गमैः ॥१८॥
nātyāsādayitavyāste vānarairbhīmavikramaiḥ
nādeyaṃ ca phalaṃ tasmāddeśātkiṃcitplavaṅgamaiḥ
Слишком близко приближаться нельзя обезьянам, ужасно смелым, и никакой плод не должен был быть взят из той страны обезьянами.
दुरासदा हि ते वीराः सत्त्ववन्तो महाबलाः ।
फलमूलानि ते तत्र रक्षन्ते भीमविक्रमाः ॥१९॥
durāsadā hi te vīrāḥ sattvavanto mahābalāḥ
phalamūlāni te tatra rakṣante bhīmavikramāḥ
Те ведь герои, труднодоступные, мужественные, великосильные, ужасно смелые, охраняют они там плоды и коренья.
तत्र यत्नश्च कर्तव्यो मार्गितव्या च जानकी ।
न हि तेभ्यो भयं किंचित्कपित्वमनुवर्तताम् ॥२०॥
tatra yatnaśca kartavyo mārgitavyā ca jānakī
na hi tebhyo bhayaṃ kiṃcitkapitvamanuvartatām
И там должно быть совершено усердие и надо искать Джанаки. Ведь нет от них опасности какой-либо, для тех, кто выглядит как обезьяна.
चतुर्भागे समुद्रस्य चक्रवान्नाम पर्वतः ।
तत्र चक्रं सहस्रारं निर्मितं विश्वकर्मणा ॥२१॥
caturbhāge samudrasya cakravānnāma parvataḥ
tatra cakraṃ sahasrāraṃ nirmitaṃ viśvakarmaṇā
В четвёртой части океана гора под названием Чакраван. Там колесо с тысячей спиц, сделанное Вишвакарманой.
तत्र पञ्चजनं हत्वा हयग्रीवं च दानवम् ।
आजहार ततश्चक्रं शङ्खं च पुरुषोत्तमः ॥२२॥
tatra pañcajanaṃ hatvā hayagrīvaṃ ca dānavam
ājahāra tataścakraṃ śaṅkhaṃ ca puruṣottamaḥ
Там убив Панчаджаму и демона Хаягриву, забрал диск и раковину затем Пурушоттама (Вишну).
तस्य सानुषु चित्रेषु विशालासु गुहासु च ।
रावणः सह वैदेह्या मार्गितव्यस्ततस्ततः ॥२३॥
tasya sānuṣu citreṣu viśālāsu guhāsu ca
rāvaṇaḥ saha vaidehyā mārgitavyastatastataḥ
На его пёстрых вершинах и в пещерах обширных надо поискать Равану с Вайдехи, и тут и там.
योजनानि चतुःषष्टिर्वराहो नाम पर्वतः ।
सुवर्णशृङ्गः सुश्रीमानगाधे वरुणालये ॥२४॥
yojanāni catuḥṣaṣṭirvarāho nāma parvataḥ
suvarṇaśṛṅgaḥ suśrīmānagādhe varuṇālaye
Гора под названием Вараха в 64 йоджины, золотовершинная, очень красивая в глубоком океане.
तत्र प्राग्ज्योतिषं नाम जातरूपमयं पुरम् ।
यस्मिन्वसति दुष्टात्मा नरको नाम दानवः ॥२५॥
tatra prāgjyotiṣaṃ nāma jātarūpamayaṃ puram
yasminvasati duṣṭātmā narako nāma dānavaḥ
Там золотой город под названием Прагджойтиша, в котором живет демон по имени Нарака.
तस्य सानुषु चित्रेषु विशालासु गुहासु च ।
रावणः सह वैदेह्या मार्गितव्यस्ततस्ततः ॥२६॥
tasya sānuṣu citreṣu viśālāsu guhāsu ca
rāvaṇaḥ saha vaidehyā mārgitavyastatastataḥ
На её пёстрых вершинах и в обширных пещерах надо поискать Равану с Вайдехи, и там и тут.
तमतिक्रम्य शैलेन्द्रं काञ्चनान्तरनिर्दरः ।
पर्वतः सर्वसौवर्णो धाराप्रस्रवणायुतः ॥२७॥
tamatikramya śailendraṃ kāñcanāntaranirdaraḥ
parvataḥ sarvasauvarṇo dhārāprasravaṇāyutaḥ
Миновав ту гору, с золотыми пещерами гора Сарвасауварна со струящимися потоками, несметными.
तं गजाश्च वराहाश्च सिंहा व्याघ्राश्च सर्वतः ।
अभिगर्जन्ति सततं तेन शब्देन दर्पिताः ॥२८॥
taṃ gajāśca varāhāśca siṃhā vyāghrāśca sarvataḥ
abhigarjanti satataṃ tena śabdena darpitāḥ
Ту гору и слоны, и кабаны. львы и тигры отовсюду оглашают постоянно, тем звуком гордые.
तस्मिन्हरिहयः श्रीमान्महेन्द्रः पाकशासनः ।
अभिषिक्तः सुरै राजा मेघवान्नाम पर्वतः ॥२९॥
tasminharihayaḥ śrīmānmahendraḥ pākaśāsanaḥ ।
abhiṣiktaḥ surai rājā meghavānnāma parvataḥ
На ней обладающий светло-рыжими конями прекрасный Махендра, наказывающий Паку, коронованный богами царь. гора под названием Мегхаван.
तमतिक्रम्य शैलेन्द्रं महेन्द्रपरिपालितम् ।
षष्टिं गिरिसहस्राणि काञ्चनानि गमिष्यथ ॥३०॥
tamatikramya śailendraṃ mahendraparipālitam
ṣaṣṭiṃ girisahasrāṇi kāñcanāni gamiṣyatha
Миновав ту гору, защищаемую Махендрой, Вы придёте к шестидесяти тысячам золотых гор.
तरुणादित्यवर्णानि भ्राजमानानि सर्वतः ।
जातरूपमयैर्वृक्षैः शोभितानि सुपुष्पितैः ॥३१॥
taruṇādityavarṇāni bhrājamānāni sarvataḥ
jātarūpamayairvṛkṣaiḥ śobhitāni supuṣpitaiḥ
Цвета растущего солнца, сверкающих отовсюду, украшенные золотыми деревьями, имеющими очень красивые цветы.
तेषां मध्ये स्थितो राजा मेरुरुत्तमपर्वतः ।
आदित्येन प्रसन्नेन शैलो दत्तवरः पुरा ॥३२॥
teṣāṃ madhye sthito rājā meruruttamaparvataḥ
ādityena prasannena śailo dattavaraḥ purā
Между ними находится царь Меру, лучшая гора, получившая дар от умилоствленного солнца ранее.
तेनैवमुक्तः शैलेन्द्रः सर्व एव त्वदाश्रयाः ।
मत्प्रसादाद्भविष्यन्ति दिवारात्रौ च काञ्चनाः ॥३३॥
tenaivamuktaḥ śailendraḥ sarva eva tvadāśrayāḥ
matprasādādbhaviṣyanti divārātrau ca kāñcanāḥ
Так им (солнцем) оповещённый Шайлендра: “Всё же, на тебя опирающееся, по моей милости будет золотым и днём, и ночью”.
त्वयि ये चापि वत्स्यन्ति देवगन्धर्वदानवाः ।
ते भविष्यन्ति रक्ताश्च प्रभया काञ्चनप्रभाः ॥३४॥
tvayi ye cāpi vatsyanti devagandharvadānavāḥ
te bhaviṣyanti raktāśca prabhayā kāñcanaprabhāḥ
А также которые будут жить на тебе боги, гандхарвы и данавы, и они с золотым блеском, станут окрашенные сиянием.
आदित्या वसवो रुद्रा मरुतश्च दिवौकसः ।
आगम्य पश्चिमां सन्ध्यां मेरुमुत्तमपर्वतम् ॥३५॥
ādityā vasavo rudrā marutaśca divaukasaḥ
āgamya paścimāṃ sandhyāṃ merumuttamaparvatam
Адитьи, Васы, Рудры и Маруты, небожители, придя на Меру, лучшую гору, в сумерки на западе
आदित्यमुपतिष्ठन्ति तैश्च सूर्योऽभिपूजितः ।
अदृश्यः सर्वभूतानामस्तं गच्छति पर्वतम् ॥३६॥
ādityamupatiṣṭhanti taiśca sūryo’bhipūjitaḥ
adṛśyaḥ sarvabhūtānāmastaṃ gacchati parvatam
Солнце почитают. И ими уваженное солнце, невидимое для всех живых существ, идёт домой на гору.
योजनानां सहस्राणि दश तानि दिवाकरः ।
मुहूर्तार्धेन तं शीघ्रमभियाति शिलोच्चयम् ॥३७॥
yojanānāṃ sahasrāṇi daśa tāni divākaraḥ
muhūrtārdhena taṃ śīghramabhiyāti śiloccayam
Те десять тысяч йоджин солнце быстро проходит, за полмига, до той высокой горы.
शृङ्गे तस्य महद्दिव्यं भवनं सूर्यसंनिभम् ।
प्रासादगणसम्बाधं विहितं विश्वकर्मणा ॥३८॥
śṛṅge tasya mahaddivyaṃ bhavanaṃ sūryasaṃnibham
prāsādagaṇasambādhaṃ vihitaṃ viśvakarmaṇā
На её вершине великое, божественное, солнцеподобное жилище, наполненное множеством дворцов, сделанное Вишвакарманом.
शोभितं तरुभिश्चित्रैर्नानापक्षिसमाकुलैः ।
निकेतं पाशहस्तस्य वरुणस्य महात्मनः ॥३९॥
śobhitaṃ tarubhiścitrairnānāpakṣisamākulaiḥ
niketaṃ pāśahastasya varuṇasya mahātmanaḥ
Украшено пёстрыми, наполненными разнообразными птицами деревьями жилище Варуны с верёвкой в руках, Махатмы.
अन्तरा मेरुमस्तं च तालो दशशिरा महान् ।
जातरूपमयः श्रीमान्भ्राजते चित्रवेदिकः ॥४०॥
antarā merumastaṃ ca tālo daśaśirā mahān
jātarūpamayaḥ śrīmānbhrājate citravedikaḥ
Между Меру и обителью сияет Тала, десятивершинный, большой, золотой, прекрасный на чудесном пьедестале.
तेषु सर्वेषु दुर्गेषु सरःसु च सरित्सु च ।
रावणः सह वैदेह्या मार्गितव्यस्ततस्ततः ॥४१॥
teṣu sarveṣu durgeṣu saraḥsu ca saritsu ca
rāvaṇaḥ saha vaidehyā mārgitavyastatastataḥ
В тех труднодоступных и озёрах, и реках Равана вместе с Вайдехи должен быть отыскан, повсюду.
यत्र तिष्ठति धर्मात्मा तपसा स्वेन भावितः ।
मेरुसावर्णिरित्येव ख्यातो वै ब्रह्मणा समः ॥४२॥
yatra tiṣṭhati dharmātmā tapasā svena bhāvitaḥ
merusāvarṇirityeva khyāto vai brahmaṇā samaḥ
Где находится дхарматма, узнаваемый своей аскезой, известный Мерусаварни, равный Брахме.
प्रष्टव्यो मेरुसावर्णिर्महर्षिः सूर्यसंनिभः ।
प्रणम्य शिरसा भूमौ प्रवृत्तिं मैथिलीं प्रति ॥४३॥
praṣṭavyo merusāvarṇirmaharṣiḥ sūryasaṃnibhaḥ
praṇamya śirasā bhūmau pravṛttiṃ maithilīṃ prati
Приклонившись головой к Земле, расспросите Мерусаварни Махарши, солнцеподобного, про сведения о Сите.
एतावज्जीवलोकस्य भास्करो रजनीक्षये ।
कृत्वा वितिमिरं सर्वमस्तं गच्छति पर्वतम् ॥४४॥
etāvajjīvalokasya bhāskaro rajanīkṣaye
kṛtvā vitimiraṃ sarvamastaṃ gacchati parvatam
До сюда, мира живых, солнце при уходе ночи, сделав светлым всё, заходит за гору.
एतावद्वानरैः शक्यं गन्तुं वानरपुङ्गवाः ।
अभास्करममर्यादं न जानीमस्ततः परम् ॥४५॥
etāvadvānaraiḥ śakyaṃ gantuṃ vānarapuṅgavāḥ
abhāskaramamaryādaṃ na jānīmastataḥ param
До этих пор обезьяны могут дойти, о обезьяньи вожаки, без солнца, без края дальше неизвестно.
अधिगम्य तु वैदेहीं निलयं रावणस्य च ।
अस्तं पर्वतमासाद्य पूर्णे मासे निवर्तत ॥४६॥
adhigamya tu vaidehīṃ nilayaṃ rāvaṇasya ca
astaṃ parvatamāsādya pūrṇe māse nivartata
Найдя же Вайдехи и место пребывания Раваны, достигнув Западной горы, через месяц возвращаетесь.
ऊर्ध्वं मासान्न वस्तव्यं वसन्वध्यो भवेन्मम ।
सहैव शूरो युष्माभिः श्वशुरो मे गमिष्यति ॥४७॥
ūrdhvaṃ māsānna vastavyaṃ vasanvadhyo bhavenmama
sahaiva śūro yuṣmābhiḥ śvaśuro me gamiṣyati
Не надо странствовать больше месяца. Странствующий осуждён на смерть будет у меня. Вместе с вами пойдёт мой свекор – герой.
श्रोतव्यं सर्वमेतस्य भवद्भिर्दिष्टकारिभिः ।
गुरुरेष महाबाहुः श्वशुरो मे महाबलः ॥४८॥
śrotavyaṃ sarvametasya bhavadbhirdiṣṭakāribhiḥ
gurureṣa mahābāhuḥ śvaśuro me mahābalaḥ
Должно быть услышано всё про него вами, выполняющими приказ. Этот свёкор большерукий, великосильный, мой наставник.
भवन्तश्चापि विक्रान्ताः प्रमाणं सर्वकर्मसु ।
प्रमाणमेनं संस्थाप्य पश्यध्वं पश्चिमां दिशम् ॥४९॥
bhavantaścāpi vikrāntāḥ pramāṇaṃ sarvakarmasu
pramāṇamenaṃ saṃsthāpya paśyadhvaṃ paścimāṃ diśam
Вы, смелые, во всех делах его как мерило установив, смотрите на запад.
दृष्टायां तु नरेन्द्रस्य पत्न्याममिततेजसः ।
कृतकृत्या भविष्यामः कृतस्य प्रतिकर्मणा ॥५०॥
dṛṣṭāyāṃ tu narendrasya patnyāmamitatejasaḥ
kṛtakṛtyā bhaviṣyāmaḥ kṛtasya pratikarmaṇā
При увиденной жене царя, неизмеримо мощного, мы расплатимся благодаря оплате долга.
अतोऽन्यदपि यत्किंचित्कार्यस्यास्य हितं भवेत् ।
सम्प्रधार्य भवद्भिश्च देशकालार्थसंहितम् ॥५१॥
ato’nyadapi yatkiṃcitkāryasyāsya hitaṃ bhavet
sampradhārya bhavadbhiśca deśakālārthasaṃhitam
Имея в виду время, место и цель, вы можете другое благо сделать для дела.
ततः सुषेणप्रमुखाः प्लवङ्गमाः सुग्रीववाक्यं निपुणं निशम्य ।
आमन्त्र्य सर्वे प्लवगाधिपं ते जग्मुर्दिशं तां वरुणाभिगुप्ताम् ॥५२॥
tataḥ suṣeṇapramukhāḥ plavaṅgamāḥ sugrīvavākyaṃ nipuṇaṃ niśamya
āmantrya sarve plavagādhipaṃ te jagmurdiśaṃ tāṃ varuṇābhiguptām
Затем обезьяны во главе с Сушеной, речь Сугривы искусную выслушав, все они попрощавшись с Повелителем обезьян, пошли в ту сторону охраняемую Варуной.